H Παγκόσμια Ημέρα της Γης αποτελεί μια ημερομηνία ορόσημο για την τα ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον, καθώς σηματοδοτείται η γένεση του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος – και από το τότε, έως και το σήμερα διοργανώνονται εκδηλώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο με στόχο την ευαισθητοποίηση σε περιβαλλοντικά θέματα. Για λόγους στατιστικής, αναφέρουμε ενδεικτικά ότι η «Ημέρα της Γης» έχει φτάσει σε περισσότερες από 190 χώρες και γιορτάζεται από περισσότερους από 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους κάθε χρόνο, οι οποίοι στέλνουν το μήνυμα στις κυβερνήσεις και στους συνανθρώπους τους ότι η μάχη υπέρ του περιβάλλοντος είναι μάχη υπέρ του μέλλοντος της Γης.

Και ίσως αναρωτηθείτε: «Τι κάνει ο Γκιούλιβερ σε ένα άρθρο για το περιβάλλον?»

Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ   είναι ένα μυθιστόρημα φαντασίας του Ιρλανδού συγγραφέα και κληρικού Τζόναθαν Σουίφτ, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1726. Το έργο είναι τόσο μια σάτιρα για την ανθρώπινη φύση, όσο και μια παρωδία του είδους των «ταξιδιωτικών ιστοριών». (Wikipedia)

Το κλασσικό αυτό έργο, καταφέρνοντας να επιβιώσει στους καιρούς, έχει επιδράσει με ποικίλους τρόπους – με τον πιο ξεχωριστό από αυτούς να είναι η συνέχεια αυτών των ταξιδιών μέσα από την έμπνευση πιο σύγχρονων καλλιτεχνών, που τις αναβιώνουν, τις αναδημιουργούν, προσθέτουν στοιχεία εποχής και μεταφέρουν σε πολλές των περιπτώσεων στη μικρή ή και τη μεγάλη οθόνη!

Η δική μας «πένα» και έμπνευση, ενέπλεξε τη φαντασία, τη σατιρική διάθεσή αλλά και την οικολογική συνείδηση, δημιουργώντας ένα σενάριο χρήσης που πιθανά να σας εμπνεύσει να δημιουργήσετε τα δικά σας ταξίδια – βάζοντας πλώρη για συζήτηση και προσθέτοντας οπτικές στο ζήτημα της οικολογίας.

Έχοντας ως κρατούμενο την ανθρώπινη φύση, αλλάξαμε τις «ταξιδιωτικές ιστορίες» σε «ιστορίες περιβαλλοντολογικής τρέλας και τα παράδοξα της οικολογίας» - θέλοντας με την ανάλαφρη νότα της σάτιρας να εντοπίσουμε τις αντιφάσεις που πολλές φορές τα μηνύματα της οικολογίας εκπέμπουν, και να μπορέσουν οι μαθητές να  εξετάσουν σφαιρικά τις οικολογικές πρακτικές , αναγνωρίζοντας τη διαφορά ανάμεσα στην πρόθεση και το αποτέλεσμα. Να εξασκηθούν στην ανάπτυξη προσωπικής θέσης γύρω από το περιβαλλοντικό ήθος και να ενισχύσουν την κριτική σκέψη.

Στόχος είναι να αναδείξουμε την ουσία πίσω από τη βιωσιμότητα και πέρα από την επίφαση!

Το ταξίδι του Γκιούλιβερ στις Ανακυκλάδες!

Μια φορά κι έναν καιρό — ή καλύτερα, μια φορά και μια πράξη ανακύκλωσης — ο Γκιούλιβερ, κουρασμένος από τις τεράστιες ή τις μικροσκοπικές κοινωνίες,
 αποφάσισε να ταξιδέψει όχι σε μακρινούς τόπους, αλλά σε κάτι πολύ πιο περίπλοκο: την ανθρώπινη συνείδηση.

Οι Ανακυκλάδες αποτελούν ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών, κάπου λίγο πέρα από τον γνωστό μέχρι σήμερα κόσμο.
Όλα είναι φτιαγμένα από κάτι που ήταν κάτι άλλο. Εκεί, οι άνθρωποι φοράνε μπουκάλια PET ως ρούχα και ανακυκλώνουν το νερό που δεν πίνουν.

«Ανακυκλώνω γιατί είναι τάση», του λέει μια κοπέλα με παπούτσια από κούπες καφέ.
Κάθε πράξη τους δηλώνει: "Κοίτα πόσο πράσινος είμαι!".

Όμως κάτι δεν πάει καλά…

Οι μπουκάλες τρυπάνε στα γόνατα, οι πατούσες πληγιάζουν από τα κεραμικά, και στα σπίτια κάνει ζέστη γιατί κανείς δεν τόλμησε να βάλει κανονική μόνωση.

“Αν κάνω το σωστό για τον λάθος λόγο, παραμένει σωστό;”,
ρωτά ο Γκιούλιβερ, τρίβοντας το κεφάλι του με ένα πανί από δεύτερο χέρι.

Στο κέντρο των Ανακυκλάδων, οι αγορές γίνονται σχεδόν τελετουργικά.
Κάθε ράφι φέρει τίτλους όπως:

«Οικολογικά Ενσυνείδητη Επιλογή – 12.50€»,
«Βιώσιμη και Ηθική – Μόλις 14.70€»,
«Χωρίς Ενοχές – Από 17.99€».

Κι έπειτα, στις γωνιές, σχεδόν ταπεινά, τα ατιμασμένα προϊόντα του χύμα κόσμου,
 τα οποία δεν δικαιούνται καν ετικέτα «πράσινη».

Εκεί κοντά βρίσκεται και η κυρία Ελπινίκη, γνωστή σε όλους ως «η Μητέρα Ντομάτα», κουβαλάει με καμάρι τρεις γενιές συνταγών και οικολογικής ευσυνειδησίας
— τις έμαθε απ’ τη γιαγιά της, που έπλενε τα πλαστικά καπάκια και τα έραβε σε πάνινες τσάντες «πριν γίνουν μόδα».

Σήμερα όμως, στέκεται μπροστά στα ράφια με βιολογικά ρεβύθια σε φύκια-συσκευασία και αυγά από κοτόπουλα που ακούνε μπαρόκ μουσική.
Τα μάτια της πέφτουν σε μια καρτέλα που γράφει:

«Αβγά ηθικής αμφίδρομης συναίνεσης – 6.99€/τεμάχιο»

Σκύβει χαμηλά, εκεί που βρίσκονται οι "συμβατικές" επιλογές:
3.20€ το εξάδα. Σιωπή. Ψάχνει να βρει κάποιο... «κενό στην ηθική της». Δεν βρίσκει.

Τότε, ο μικρός Νίκος την ρώτησε:

– Μαμά, γιατί δεν αγοράζουμε από τα καλά ράφια; Δεν είμαστε καλοί με τη φύση;
 Μου είπε η Μυρτώ πώς οι γονείς που δεν αγοράζουν τέτοια, δεν νοιάζονται για τον πλανήτη…

– Νίκο, η φροντίδα για τον πλανήτη δεν μετριέται στα ευρώ, ούτε στα hashtags.
Αν νοιάζεσαι, ξεκινάς από το σπίτι, από την κατανάλωση που δεν κάνεις. Δεν χρειάζεται να το αγοράσεις για να το αποδείξεις.

– Αλλά τότε γιατί ένιωσα ντροπή;

Η κυρία Ελπινίκη τον κοιτάζει με τρυφερότητα.

– Γιατί κάποιοι μπερδεύουν την πράξη με την επίδειξη.
Και αυτό παιδί μου, λέγεται eco-shaming. Δεν είναι δική σου ντροπή. Είναι δική τους προβολή.

«Ό,τι μοιάζει οικολογικό... είναι τελικά οικολογικό;»

Η παραπάνω ιστορία αποτελεί μονάχα ένα απλό δείγμα για το πως μπορεί η δημιουργική αφήγηση  και το «ανακάτεμα» των ιστοριών να βοηθήσει τους μαθητές να προβληματιστούν κριτικά και ηθικά πάνω στο τι σημαίνει πραγματική περιβαλλοντική συνείδηση. Και να ανακαλύψουν οι ίδιοι το πού τοποθετούνται σε αυτό το φάσμα. Μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους Storyboard και να θέσουν τους προσωπικούς τους προβληματισμούς σχετικά με αυτό.

Η χρήση του Mozabook μπορεί αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στη σκέψη, τον προβληματισμό και την ηθική τοποθέτηση – με αυτή της επιστημονικής αλήθειας. Το πλούσιο υλικό της εφαρμογής σχετικά με ζήτημα της ανακύκλωσης – βασισμένο σε επιστημονικά δεδομένα - θα βοηθήσει τους μαθητές να συνδέσουν αίτιο και αιτιατό.

Εντός της εφαρμογής του Mozabook υπάρχουν πολλαπλές αναφορές και πολυμέσα, τα οποία προσεγγίζουν το ζήτημα της ανακύκλωσης από διάφορες οπτικές γωνίες.
Μέσω βίντεο, 3D εικόνων και των έτοιμων μαθημάτων – θα αποτελέσει την «φαρέτρα» στο κτίσιμο της κριτικής σκέψης, καθώς η πληροφορία –
και η εκφορά αυτής με διάφορους τρόπους, σίγουρα θα κινήσει τα «γρανάζια» της σκέψης.

Με βάση τις πληροφορίες που περιέχονται στην πλατφόρμα για την ανακύκλωση (3D μοντέλα εργοστασίων, διαδρομές απορριμμάτων κ.λπ.), υπάρχει η δυνατότητα να δημιουργήσουμε σύντομες ιστορίες στις οποίες οι ήρωες παίρνουν αποφάσεις σχετικές με τη διαχείριση απορριμμάτων. Οι μαθητές προβληματίζονται πάνω στις ιστορίες και καλούνται να αποφασίσουν εάν οι ήρωες έδρασαν με περιβαλλοντική ηθική – ή αν παρασύρθηκαν από μόδα, ενοχή ή άγνοια.

Η βοήθεια των αφηγηματικών τεχνικών και της χρήσης του Storytelling, θα αναβαθμίσει την εμπειρία των μαθητών σε προσωπική,
 καθώς η δραματοποίηση των διλημμάτων θα τους φέρει αντιμέτωπους με αυτά τα ερωτήματα σε ένα επίπεδο πιο άμεσο, ώστε να μπορέσουν οι ίδιοι να βρουν το δικό τους νόημα στο πλαίσιο της οικολογίας. 

Για παράδειγμα, κάθε ομάδα αναλαμβάνει να σκηνοθετήσει μια καθημερινή πράξη με οικολογικό πρόσημο – π.χ. «αγορά οικολογικών προϊόντων», «επαναχρησιμοποίηση ρούχων», «επιλογή μεταφορικού μέσου».

Eργαλεία της οθόνης όπως το Mind Maps (νοητικοί χάρτες) και τα Sticky Notes (αυτοκόλλητες σημειώσεις) θα συνδράμουν στην "χαρτογράφηση" των ηθικών διλημμάτων. 
Στο "οπλοστάσιο" της εφαρμογής Note, θα βρούμε το Εργαλείο Αναγνώρισης και Βελτιστοποίησης Σχημάτων, το οποίο θα αποτυπώσει ακριβή και μεταποιήσιμα σχήματα 
στην εφαρμογή Note θα κάνει την αποτύπωση διαγραμμάτων Venn - πιο εύκολη από ποτέ!

Στόχος είναι να αναδείξουν μέσα από χιούμορ και προβληματισμό τις αντιφάσεις ή τις παγίδες που κρύβονται πίσω από ορισμένες "καλές" πράξεις, ενώ οι υπόλοιπες ομάδες σχολιάζουν:

- Είναι πράγματι οικολογική η επιλογή;
- Ποια είναι η πρόθεση και ποιο το αποτέλεσμα;
- Τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά;

Κάθε ομάδα μπορεί να επιλέξει ένα δίλημμα και να δημιουργήσει μία μικρή αφηγηματική "σκηνή" που δείχνει έναν κάτοικο των Ανακυκλάδων να παλεύει με το πρόβλημα – και να προτείνει εναλλακτικές λύσεις.

Σε μία άλλη περίπτωση οι μαθητές μπορούν να σχεδιάσουν μικρές ιστορίες που δείχνουν:

- Έναν πολίτη που έχει καλή πρόθεση αλλά προκαλεί ακούσιο οικολογικό ή κοινωνικό πρόβλημα.
- Έναν πολίτη που κάνει κάτι «λάθος» αλλά τελικά έχει θετικό αντίκτυπο.

Κινούμενοι στο ίδιο μοτίβο, μπορούν να δημιουργήσουν ερωτήματα – εμπλέκοντας τους ηθικούς προβληματισμούς,
 που θα μπορέσουν να σμιλεύσουν και αναπτύξουν την κριτική σκέψη των μαθητών. Να θέσουν ερωτήματα όπως:

Πότε μια πράξη είναι ουσιαστική και πότε επιφανειακή;
Μπορεί μια "καλή" οικολογική πράξη να έχει αρνητικό αντίκτυπο;
Ποιο είναι το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μιας «πράσινης» επιλογής;
Ποιο είναι το κόστος της οικολογίας – κοινωνικά, οικονομικά, ψυχολογικά;

Mε τα ερωτήματα να γεννούν νεότερα ερωτήματα – η έκταση της συζήτησης μπορεί να φθάσει ακόμα και σε βαθύτερους προβληματισμούς σχετικά με την οικολογία.

- Τι ρόλο παίζουν τα χρήματα στην πρόσβαση σε «πράσινες» λύσεις;
- Είναι όλες οι «ηθικές» επιλογές πράγματι ηθικές;
- Υπάρχει διαχωρισμός ανάμεσα σε "καταναλωτική" οικολογία και "βιώσιμη" φροντίδα;
- Τι είναι το eco-shaming και πώς λειτουργεί στο σχολικό περιβάλλον;

Εν κατακλείδι

Κάθε μαθητής δεν χρειάζεται απαντήσεις, αλλά λόγους να ρωτήσει.
Και η οικολογική συνείδηση, δεν καλλιεργείται με κανόνες, αλλά με ερωτήματα που γεννιούνται σε παράδοξες ιστορίες και καθημερινές αντιφάσεις.

Στις Ανακυκλάδες, οι κάτοικοι έμαθαν να φτιάχνουν ρούχα από μπουκάλια και παπούτσια από κούπες.
Μα κάποια στιγμή συνειδητοποίησαν πως η φροντίδα για τον πλανήτη δεν μετριέται σε επαναχρησιμοποιήσεις, αλλά σε συνειδητές πράξεις. Ότι η υπερβολή, ακόμη κι αν φορέσει πράσινα, μπορεί να γίνει φορτίο.

Αν καταφέρουμε οι μαθητές μας να αναρωτηθούν αντί να ακολουθήσουν, αν τους δείξουμε πως η οικολογία δεν είναι ταυτότητα προς επίδειξη, αλλά πράξη που ξεκινά από μέσα μας,
τότε ίσως μεγαλώσουμε μια γενιά που δε θα χρειάζεται να πείσει ότι νοιάζεται — γιατί θα νοιάζεται σιωπηλά και αληθινά.